การรับรู้ (Perception)
ความหมาย
การรับรู้ คือ การตีความหมายการรับสัมผัสออกเป็นสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่มีความหมายธรรมชาติของการรับรู้
ธรรมชาติของการรับรู้
- การรับรู้เป็นสิ่งที่ต้องเรียนรู้
- การรับรู้เป็นสิ่งที่เลือกสรร
ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการรับรู้
ปัจจัยด้านตัวผู้รับรู้- ความพร้อมของประสาทสัมผัส
- ประสบการณ์เดิม
- ความสนใจ
- ความคาดหวัง
- ความต้องการ
- การเห็นคุณค่า
ปัจจัยด้านลักษณะสิ่งเร้า
- ความเข้มและขนาด
- ความผิดแผกกัน
- การกระทำซ้ำ
- การเคลื่อนไหว
- การเปลี่ยนแปลงของสิ่งเร้า
- ความโดดเด่น
หลักการจัดระเบียบสิ่งเร้า
- หลักความใกล้ชิด (proximity)
- หลักความคล้าย (similarity)
- หลักความต่อเนื่อง (continuity)
- หลักการต่อเติม (closure)
การรับรู้ภาพและพื้น (Figure-Ground Perception)
สิ่งเร้าใดที่เราใส่ใจ จะปรากฏโดดเด่นในความรู้สึก เปรียบเหมือนภาพ (figure) ส่วนสิ่งเร้าอื่นๆที่
เราไม่ใส่ใจ เราจะรู้สึกถึงมันลางเลือน เปรียบเหมือนเป็นพื้น (ground) ภาพและพื้นนั้นอาจเปลี่ยน
กลับไปกลับมาได้ขึ้นอยู่กับว่าขณะนั้นเราใส่ใจสิ่งเร้าใดมากกว่ากัน
ภาพลวงตา (perceptual illusions)
เป็นการรับรู้ทางสายตาที่คลาดเคลื่อนไปจากความเป็นจริง อันเนื่องมาจากสิ่งเร้า
อาการประสาทหลอน (hallucinations)
หมายถึง การเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น การได้รส หรือ การรู้สึกทางกาย โดยไม่มีสิ่งเร้าอยู่จริง
เกิดขึ้นได้ทั้งในขณะที่ตื่นหรือในขณะที่หลับ อาจมีสาเหตุมาจากสารกระตุ้นประสาท การมีไข้สูง หรือการ
ขาดสิ่งเร้ากระตุ้น
การรับรู้ลักษณะตนเอง (Self – Perception)
การรับรู้ลักษณะของตนเกิดจากการตีความข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะทางกายของตน พฤติกรรมของ
ตน และคำวิจารณ์ของผู้อื่นที่มีต่อตน รวมทั้งประสบการณ์ที่ได้รับ อันจะก่อให้เกิดการรับรู้ว่าตนเป็นคนดี
หรือไม่ มีความสามารถมากน้อยเพียงใด การรับรู้ตนเองจะก่อให้เกิดอัตมโนทัศน์ (self-concept) หรือ
ความคิดเห็นที่มีต่อตนเอง
บุคคลที่ประสบความสำเร็จในสิ่งที่กระทำและได้รับคำชมเชยจะเกิดความภาคภูมิใจในตนเอง มี
การรับรู้ที่ดีต่อตนเอง และรู้สึกว่าตนมีคุณค่า
ถ้าบุคคลทำสิ่งใดผิดหรือประสบความล้มเหลว ได้รับการตำหนิ ก็จะเกิดความรู้สึกด้อย มีการรับรู้
เกี่ยวกับตนเองในแง่ลบ ผู้ที่มีการรับรู้แบบนี้มากๆหรือบ่อยๆ จะเป็นบ่อเกิดของปมด้อยและความไม่
เชื่อมั่นในตนเอง
อย่างไรก็ตาม การรับรู้เกี่ยวกับข้อบกพร่องของตนก็มีประโยชน์ในการช่วยให้บุคคลพิจารณาสิ่ง
ต่างๆได้ตรงต่อข้อเท็จจริง ไม่หลอกตัวเอง และยังเป็นการสร้างภูมิต้านทานต่อความผิดหวังหรือสูญเสีย
ที่อาจจะเกิดขึ้นอีกได้ในอนาคต
การรับรู้ลักษณะบุคคล (Person Perception)
ข้อมูลสำหรับการรับรู้ลักษณะบุคคล
ในชีวิตประจำวันเราอาศัยข้อมูล 3 ประการ คือ
- ลักษณะทางกายภาพ
- พฤติกรรม
- คำบอกเล่าของผู้อื่น
ซึ่งข้อมูลทั้ง 3 ประการนี้ล้วนมีความผิดพลาดคลาดเคลื่อนเกิดขึ้นได้เสมอ
วิธีการที่ใช้ในการรับรู้ลักษณะบุคคล
- การรับรู้ภาพพจน์ (Stereotype) ภาพพจน์ หมายถึง ลักษณะเด่นที่บุคคลรับรู้ต่อกลุ่ม
บุคคลหรือต่อสถาบันตามที่แต่ละคนมีประสบการณ์ต่อสิ่งเร้านั้น มักรับรู้ในลักษณะเหมารวม
(Generalization) โดยไม่คำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคลของภาพพจน์นั้น
- การรับรู้ภาพพจน์กลุ่มตัวเอง (Autostereotype) มักมีลักษณะเป็นบวก มีผลต่อการรับรู้
ลักษณะบุคคลในกลุ่ม และพฤติกรรมระหว่างกลุ่ม โดยเฉพาะในระดับความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ การ
ที่ประเทศหนึ่งเลือกกระทำหรือไม่กระทำอย่างใดอย่างหนึ่งกับอีกประเทศหนึ่ง ขึ้นอยู่กับการรับรู้
ภาพพจน์ของผู้นำในประเทศทั้งสอง
- การรับรู้ลักษณะแกน (Central Traits) ลักษณะแกน ได้แก่ คำคุณศัพท์ที่เด่นชัดที่สุดใน
การบ่งบอกถึงลักษณะของคนที่เรารับรู้ มีลักษณะคล้ายภาพพจน์
- การรับรู้ลักษณะทางกายภาพ คนเรามีแนวโน้มที่จะรับรู้ลักษณะทางร่างกายของคน ๆ
หนึ่งควบคู่ไปกับลักษณะทางจิตใตบางอย่างของคนๆนั้น
- ผลลำเอียงทางดี (Halo Effect) เป็นปรากฏการณ์ที่บุคคลมักจะปล่อยให้ลักษณะเด่น
ทางบวกของบุคคลที่ถูกรับรู้เข้ามามีอิทธิพลในการพิจารณาลักษณะอื่นของเขาให้เห็นลักษณะอื่นดีไป
ด้วย ถ้าเป็นในทางกลับกัน เรียกว่า ผลลำเอียงทางลบ (Horn Effect)
- การรับรู้ภาษาท่าทาง (Body Language Perception)
- การแสดงสีหน้า (facial expression) เป็นกระจกสะท้อนอารมณ์ ความรู้สึก อารมณ์
พื้นฐานของมนุษย์มี 6 อย่าง คือ สุข เศร้า ประหลาดใจ กลัว โกรธ ขยะแขยง
- การประสานตา (eye contact)
- อากัปกิริยา (body movement)
- การสัมผัส (touching)
- ขอบเขตส่วนบุคคล (personal space)
แหล่งอ้างอิง
- เติมศักดิ์ คทวณิช. จิตวิทยาทั่วไป กรุงเทพมหานครฯ: บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จำกัด (มหาชน), 2550.
- โยธิน ศันสนยุทธ และคณะ. จิตวิทยา กรุงเทพมหานครฯ: สำนักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริมวิชาการ, 2533.
- http://webspace.ship.edu/cgboer/personpercept.html
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น